Ίδρυση "Ηθικής Τράπεζας": μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική πρόταση

Διαδίδεται σιγά-σιγά και στην Ελλάδα η ιδέα της ίδρυσης μιας εναλλακτικής "Ηθικής Τράπεζας" κατά τα πρότυπα της "Banca Etica" που ιδρύθηκε στην Πάντοβα της Ιταλίας και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία - κι ακόμη μεγαλύτερη τώρα που μεσουρανεί η κρίση! Διαβάστε το παρακάτω κατατοπιστικό άρθρο του Βασίλη Τακτικού για να πάρετε μια πρόγευση από .. ιταλική κουζίνα. Για περισσότερα, και ενδιαφέροντα, πράγματα επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της "Ένωσης Δικτύων Οικοπροστασίας και Οικοανάπτυξης" και ευαισθητοποιηθείτε για θέματα Αλληλέγγυας Οικονομίας, Πράσινης Οικονομίας και άλλα πολλά. Άλλωστε όταν η παρούσα κρίση τελειώσει κάτι νέο θα γεννηθεί και αυτό το νέο μάλλον θα μοιάζει με θεσμούς σαν κι αυτούς. Επίσης για περαιτέρω πλούσια παρουσίαση της ιδέας που γέννησε την Banca Etica δείτε ένα νέο πολύ ενδιαφέρον μπλογκ εδώ κι επίσης εδώ.

Η «ΗΘΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ» ΚΑΙ ΟΙ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

Του Βασίλη Τακτικού*

Η δημιουργία μιας «Ηθικής Τράπεζας» και στην Ελλάδα, σύμφωνα με το παράδειγμα της Ιταλίας, είναι μια προοπτική που συζητείται με πολύ ενδιαφέρον τελευταία στους κόλπους των ελληνικών μη κυβερνητικών οργανώσεων.

Θα μπορούσε, μάλιστα, να γίνει και ιδανικός κοινός στόχος ως ενοποιητικός παράγοντας κοινής δράσης και προσπάθειας για την υποδομή και την εξέλιξη της αυτονομίας των Μ.Κ.Ο., στο πλαίσιο της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας στην Ελλάδα και θεωρείται εφικτός στόχος, εφόσον λειτουργεί ήδη με επιτυχία σε άλλες χώρες.

Σύμμαχος προς αυτή την κατεύθυνση της συνεργασίας των Μ.Κ.Ο. για τη δημιουργία της «Ηθικής Τράπεζας» μπορεί να γίνει η Τοπική Αυτοδιοίκηση, καθώς και άλλοι φορείς και ιδρύματα της κοινωνίας των πολιτών, όπως συνδικαλιστικοί φορείς και μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί.

Αυτή την εποχή, μάλιστα, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, που οι μη κυβερνητικές οργανώσεις περνούν δύσκολη περίοδο ρευστότητας, λόγω του αποκλεισμού από το συμβατικό τραπεζικό σύστημα και λόγω των καθυστερήσεων που παρατηρούνται στην αποπληρωμή των προγραμμάτων από το κράτος, είναι, ίσως, η κατάλληλη στιγμή για μια γενική κινητοποίηση των Μ.Κ.Ο. προς αυτόν το σκοπό.

Συνέντευξη του Mauro Meggiolaro εκπροσώπου της Banca Etica στο TVXS


Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι συμβατικές τράπεζες όχι μόνο δε δανείζουν τις μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, αλλά και πολύ δύσκολα παρέχουν εγγυητικές επιστολές και άλλες εξυπηρετήσεις προς αυτές, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται το έργο τους, μολονότι παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες και θέσεις απασχόλησης.

Η ίδρυση μιας «Ηθικής Τράπεζας» στην Ελλάδα, σύμφωνα με το παράδειγμα της Ιταλίας, όχι μόνο μπορεί να άρει αυτόν τον αποκλεισμό, αλλά πρόκειται να αναζωογονήσει και τις σχετικές διαδικασίες δικτύωσης και συνεργασίας, που μπορούν να αναπτυχθούν στο μη κερδοσκοπικό τομέα της οικονομίας, το λεγόμενο «τρίτο τομέα».

Πρόκειται για την προώθηση της θεσμικής υποδομής μιας νέας αλληλέγγυας εμπιστοσύνης, που ξεκινά από τα κάτω για μια ουσιαστική κοινωνική εταιρική ευθύνη προς τους αδυνάτους, την προστασία για το περιβάλλον και τη συμμετοχική δημοκρατία.

Ο δρόμος, πλέον, είναι ανοικτός. Το παράδειγμα της «Ηθικής Τράπεζας» της Ιταλίας είναι ενδεικτικό και λίαν διδακτικό.

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Όλα άρχισαν το 1994 από 22 μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς (περιβαλλοντικές οργανώσεις, κοινωνικοπολιτιστικούς συλλόγους, δήμους και νομαρχίες), που συνενώθηκαν και το 1998 συγκέντρωσαν το απαιτούμενο κεφάλαιο για την ίδρυση της «Ηθικής Τράπεζας». Το πρώτο υποκατάστημα άνοιξε στην Πάντοβα και μέσα σ' ένα χρόνο -λόγω της θερμής ανταπόκρισης- η τράπεζα απέκτησε υποκαταστήματα σε Μιλάνο, Ρώμη, Τρεβίζο, Φλωρεντία, Βιντσέντζα, Μπρέσια».

Στόχος της δεν είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους της, αλλά η ανάπτυξη υγιών επενδύσεων, με γνώμονα την κοινωνική ευθύνη, την αλληλεγγύη, την προστασία του περιβάλλοντος (λέγεται, άλλωστε, και «Πράσινη Τράπεζα»). Το συγκεκριμένο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα όχι μόνο βγαίνει αλώβητο από τη σοβαρή παγκόσμια οικονομική κρίση, αλλά είναι και ενισχυμένο, μιας και τους τελευταίους μήνες οι καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 100% σε σύγκριση με πέρυσι και, βέβαια, δεν αντιμετωπίζει το παραμικρό πρόβλημα ρευστότητας!

Βασική αρχή της είναι ότι η πίστωση αποτελεί δικαίωμα όλων και ιδίως των ασθενέστερων ομάδων, που τη χρειάζονται για την άμεση επιβίωσή τους. Δεν είναι τυχαίο ότι χορηγεί δάνεια σε άτομα που δεν έχουν πρόσβαση σε άλλα πιστωτικά ιδρύματα, όπως σε μετανάστες, άστεγους και ανέργους. Είναι χαρακτηριστικό ότι με το πρόγραμμα «Τα πάντα ρει», που χρηματοδοτήθηκε από την «Ηθική Τράπεζα», δημιουργήθηκαν συνεταιρισμοί, που έχτισαν κατοικίες για την προσωρινή φιλοξενία πρώην κρατουμένων!

Η νομική μορφή που επελέγη ήταν της λαϊκής τράπεζας, ένα σχήμα που της επιτρέπει να λειτουργεί σε εθνικό επίπεδο και ταυτοχρόνως να μπορεί να τηρεί τις βασικές ιδρυτικές της αρχές της συνεργασίας και της αλληλεγγύης. Λειτουργεί με τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια, με συμμετοχικές διαδικασίες και δημοκρατία. Οι αποφάσεις λαμβάνονται κατά κεφαλήν, «ένα κεφάλι, μία ψήφος», ανεξάρτητα από τον αριθμό των μετοχών που ενδεχομένως διαθέτει ο καθένας, προκειμένου να δοθεί έμφαση στην προτεραιότητα των ανθρώπων έναντι του κεφαλαίου.

Οι μέτοχοι της τράπεζας είναι οργανωμένοι σε συλλόγους κατά γεωγραφικές περιοχές, ώστε να υπάρχει καλύτερη επαφή με την τοπική πραγματικότητα και να αναδεικνύονται οι τοπικές ανάγκες. Οι σύλλογοι αυτοί εργάζονται περισσότερο για τη διάδοση των αρχών και των αντιλήψεων που διέπουν την τράπεζα, παρά για τη διασφάλιση των στενά εννοουμένων συμφερόντων τους. Επιλέγει κανείς την «Ηθική Τράπεζα» όχι μόνο γι' αυτά που του παρέχει, αλλά και για την ευρύτερη προσφορά της. Κάθε σύλλογος εκλέγει ένα συντονιστή και οι συντονιστές όλων των συλλόγων απαρτίζουν το συμβούλιο των συντονιστών. Η τράπεζα διοικείται από διοικητικό συμβούλιο, το οποίο αποτελείται αποκλειστικά από μετόχους.

Οι σχετικές πρωτοβουλίες ίδρυσης «Ηθικής Τράπεζας» στην Ελλάδα έχουν ξεκινήσει από μη κυβερνητικές οργανώσεις και στελέχη, που γνωρίζουν το αντικείμενο των χρηματοοικονομικών και μπορούν να το προσαρμόσουν στη φιλοσοφία της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας.

Χρειάζεται, επιπλέον, να αναπτυχθεί ο διάλογος και η προοπτική συμμετοχής όσο περισσότερων μη κερδοσκοπικών φορέων και οργανισμών είναι εφικτό. Τοπικές και περιφερειακές συνδιασκέψεις. Δίκτυα που θα υποστηρίξουν τη συνολική προσπάθεια σε όλη την Ελλάδα, γιατί μια «Ηθική Τράπεζα» χρειάζεται πανελλαδική ηθική κινητοποίηση.

Για την ωριμότητα στην Ελλάδα ενός τέτοιου εγχειρήματος, μεταξύ άλλων πρωτοβουλιών, σημειώνουμε ότι στους καταστατικούς σκοπούς του Συντονιστικού Κέντρου «Σύμπραξη Μ.Κ.Ο.», που παίρνει νομική υπόσταση αυτόν τον καιρό, προβλέπεται η ενίσχυση των διαδικασιών για τη δημιουργία της «Ηθικής Τράπεζας» με τη μορφή συνεταιριστικού πιστοδοτικού ιδρύματος.

Σύμφωνα με το άρθρο της ΤΕΡΕΖΑ ΚΟΡΒΙΝΟ, που δημοσιεύθηκε στο ένθετο Global (εφημερίδα ΠΟΝΤΙΚΙ):

«Τα δάνεια χορηγούνται κυρίως με κοινωνικά κριτήρια σε άτομα που δύσκολα θα μπορούσαν να δανειστούν από άλλες τράπεζες, όπως σε μετανάστες, άστεγους ή σε μικρές επιχειρήσεις που ασκούν δραστηριότητες σε τομείς που πλήττονται από την οικονομική κρίση.

Το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας της τράπεζας συνίσταται στη χρηματοδότηση προγραμμάτων που εκπονούνται σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση ή με άλλους κοινωνικούς φορείς και στοχεύουν στην αναθέρμανση των τοπικών οικονομιών, στην αντιμετώπιση άμεσων προβλημάτων κοινωνικών ομάδων, στην ενθάρρυνση συνεταιριστικών μορφών δράσης, στην τόνωση του κοινωνικού ιστού. Τέτοιο παράδειγμα είναι το πρόγραμμα «Μια στέγη για όλους», στη Βερόνα, που οργανώθηκε σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση».

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΟΥΛΕΥΕΙ

Στο τέλος της χρήσης του 2006, τα οικονομικά δεδομένα της τράπεζας είχαν ως εξής:

- Εταιρικό κεφάλαιο: 19.517.000 ευρώ (για το 2007 προβλέπονταν αύξηση του κεφαλαίου, ώστε να φθάσει τα 25.000.000 ευρώ).
- Αριθμός μετόχων 27.843, εκ των οποίων 23.865 φυσικά πρόσωπα και 3.979 νομικά πρόσωπα. Για να θεωρηθεί κανείς μέτοχος πρέπει να είναι κάτοχος 5 τουλάχιστον μετοχών, εφόσον είναι φυσικό πρόσωπο, 10 εφόσον είναι μη κερδοσκοπική οργάνωση και 30 εφόσον είναι κρατικός οργανισμός ή οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης. Η αξία της κάθε μετοχής είναι 51,64 ευρώ.
- Οι καταθέσεις ανέρχονταν σε 437.946.000, ενώ οι επενδύσεις που είχαν εγκριθεί ανέρχονταν σε 334.831.000.

Ανάλογες τράπεζες με κοινωνική προσφορά λειτουργούν ήδη σε Γαλλία, Ισπανία, Αγγλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ολλανδία, Νορβηγία, Ελβετία και Σουηδία, ενώ τώρα ετοιμάζεται η πανευρωπαϊκή «Ηθική Τράπεζα». Προς το παρόν, η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ηθικών Τραπεζών αναζητά συνεργάτη στην Ελλάδα, προκειμένου να αποκτήσει και η χώρα μας τη δική της «Ηθική Τράπεζα»...

*Ο Βασίλης Τακτικός είναι ένας εκ των συντονιστών της «Σύμπραξης Μ.Κ.Ο.»